DEHB Nedir? DEHB Belirtileri ve Tanısı

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk döneminde sıklıkla görülen bir nörogelişimsel bozukluktur. DEHB, kişinin dikkatini sürdürmede zorluk, aşırı hareketlilik (hiperaktivite) ve dürtüsellik (kontrolsüz tepkiler) gibi belirtilerle kendini gösterir. Bu durum, çocuğun okulda, evde ve sosyal hayatında günlük işlevselliğini etkileyebilir. Ancak, doğru tanı ve uygun müdahale ile DEHB’li çocuklar başarılı bir yaşam sürdürebilirler.

DEHB Belirtileri

DEHB'nin belirtileri, üç ana başlıkta toplanabilir: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik. Bu belirtiler her çocukta farklı düzeylerde ve şekillerde görülebilir.

1. Dikkat Eksikliği

• Dikkatin dağılması: DEHB’li çocuklar, görevlerine veya konuşmalara odaklanmakta zorlanabilirler. Ödevlerini yaparken veya öğretmeninin söylediklerine dikkat etmekte güçlük çekerler.
• Unutkanlık: Günlük aktivitelerde veya okulda unutkanlık sıkça görülür. Çocuklar, öğretmenlerinin verdiği yönergeleri ya da ödevlerini unutarak, planlama ve düzen kurmakta zorlanabilirler.
• İşleri tamamlamada güçlük: Bir işi başlatıp tamamlamakta zorluk yaşayabilirler. Çocuklar, bir işe başlayıp, heyecanları veya ilgileri hızla dağılabilir.

2. Hiperaktivite (Aşırı Hareketlilik)

• Hareketsizlikte zorlanma: DEHB'li çocuklar genellikle yerlerinde durmakta zorlanır, sürekli hareket etme ihtiyacı hissederler. Bu, sınıfta veya sosyal ortamlarda rahatsızlık yaratabilir.
• Aşırı konuşma: Hiperaktif çocuklar bazen sürekli konuşur, başkalarının sözünü kesebilir veya sırayla konuşma gereksinimini anlamayabilirler.
• Zoraki hareket etme: Ellerini ya da ayaklarını sürekli sallama, zıplama veya otururken dönme gibi davranışlar gösterilebilir.

3. Dürtüsellik

• Sabırsızlık: DEHB’li çocuklar, sırayla bir şey yapmayı beklemekte zorlanabilirler. Sıklıkla sabırsızlık gösterirler ve hemen tepki verme eğilimindedirler.
• Karar vermede zorluk: Çocuklar, dürtüsel olarak anında tepki vererek, düşünmeden hareket edebilirler. Bu da kazalara veya istenmeyen sonuçlara yol açabilir.
• Başkalarının sözünü kesme: Konuşmalarda başkalarının sözünü kesme, izinsiz araya girme, sabırsızlıkla sorulara hızlıca cevap verme gibi davranışlar gözlemlenebilir.

DEHB Tanısı

DEHB'nin tanısı, genellikle çocuk psikiyatristi, psikolog veya bir nörolog tarafından yapılır ve kapsamlı bir değerlendirme sürecini gerektirir. Tanı koymak, yalnızca davranış gözlemlerine dayalı değildir. Çocuğun gelişim geçmişi, aile öyküsü, okul performansı ve çevresel faktörler de dikkate alınır.

1. Davranışsal Değerlendirme

Tanı sürecinin ilk adımı, çocuğun günlük davranışlarının ayrıntılı bir şekilde gözlemlenmesidir. Aileler ve öğretmenler, çocukla ilgili gözlemlerini uzmanla paylaşarak, çocuğun davranışsal örüntülerini belirlerler.

2. Standart Testler ve Anketler

Çocuk psikiyatristi, DEHB belirtilerinin sıklığını ve şiddetini ölçmek için çeşitli standart anketler ve testler kullanabilir. Bu testler, çocuğun dikkat düzeyini, hiperaktiviteyi ve dürtüselliği değerlendirmeye yardımcı olur.

3. Diğer Durumların Elenmesi

DEHB’nin belirtileri, bazen başka psikolojik ya da tıbbi rahatsızlıklarla karışabilir. Bu yüzden, uzmanlar başka bir sağlık sorununun olup olmadığını belirlemek için ayrıntılı bir değerlendirme yapar. Depresyon, anksiyete bozuklukları, öğrenme güçlükleri veya uyku problemleri gibi durumlar, DEHB belirtilerini taklit edebilir.

4. Aile ve Öğretmen Görüşmeleri

DEHB tanısı konulmadan önce, çocuğun yaşamındaki önemli kişilerle (aile üyeleri, öğretmenler) görüşmeler yapılır. Çocuğun evdeki ve okulda gösterdiği davranışlar, uzmanlara tanı koyma sürecinde yardımcı olur.

DEHB ile Yaşam

DEHB, çocukları zorlayabilir, ancak doğru destek ve müdahalelerle bu çocuklar başarılı bir şekilde yaşamlarını sürdürebilirler. Eğitim, terapi ve aile desteği gibi yöntemlerle DEHB’nin etkileri yönetilebilir. Ayrıca, DEHB’li çocuklar için özelleştirilmiş eğitim stratejileri, dikkat ve davranış kontrolünü artırmak için önemlidir.
DEHB, erken tanı ve uygun destekle yönetilebilen bir durumdur. Çocukların bu durumu anlamaları ve başkalarına uyum sağlamaları için zaman zaman profesyonel yardım gerekebilir. Aileler, öğretmenler ve sağlık profesyonelleri iş birliği içinde çalışarak, DEHB’li çocukların potansiyellerini en iyi şekilde kullanmalarına yardımcı olabilirler.